Asertywność. W zgodzie ze sobą i innymi ludźmi.

Jak wyrażać swoje zdanie nie krzywdząc innych, a jednocześnie dbać o swoje granice?

Gdy myślimy o asertywności najczęściej przychodzi nam do głowy definicja „mówienie nie”. Oczywiście, ale nie tylko. Czym zatem jest asertywna postawa?

Istnieje cały szereg różnych definicji asertywności. Określana jest ona m. in. jako:
– umiejętność wyrażania opinii, krytyki, potrzeb, życzeń, poczucia winy,
– umiejętność odmawiania w sposób nieraniący innych,
– umiejętność przyjmowania krytyki, ocen i pochwał,
– autentyczność,
– elastyczność zachowania,
– świadomość siebie,
– empatia,
– stanowczość.

Jedna z najczęściej stosowanych definicji asertywności to umiejętność, dzięki której ludzie wyrażają swoje myśli, uczucia i przekonania, nie lekceważąc uczuć i poglądów swoich rozmówców, jest oparta na założeniach, że każdy człowiek posiada swoje prawa. Uświadomienie sobie własnych praw np. mam prawo do bycia niedoskonałym, do popełniania błędów, do bycia traktowanym z szacunkiem i wielu innych, wiąże się z odpowiedzialnością
i wiedzą, że inni ludzie też mają swoje prawa. (Gilen T., 1998).

Asertywność nie polega na tym, aby tłumić w sobie przeżywane emocje i uczucia.
Ich wyrażanie jest warunkiem naszego zdrowia psychicznego. Warto wiedzieć, jak to robić, aby nie krzywdzić swoim słowem innych. Czego dotyczy asertywność? Przede wszystkim dbałości o własne granice i prawa. To wyrażanie stanów emocjonalnych, własnych przekonań, mówienie opinii czy radzenie sobie z poczuciem krzywdy i niesprawiedliwości.

Nie jest to proste. To umiejętność, której każdy z nas musi się nauczyć.

Od czego zacząć?

Zacząć warto od poczucia własnej wartości. Zaskakujące? Jeśli szanujesz siebie, kontakty z innymi też będą polegać na szacunku i zrozumieniu. To na tym polega codzienność. Daję prawo innym to bycia takimi jakimi są, mimo odmienności poglądów. Akceptuję także siebie takim jakim jestem.  Osoby, które mają poczucie własnej niekompetencji często boją się wyrażać swoje zdanie, nie mają odwagi. Wiara w siebie, znajomość mocnych stron pomaga wyrażać swoje zdanie.

Formą uczenia się takich zachowań może być także „trening asertywności”. To metoda, która może być przeprowadzona indywidualnie lub grupie. Polega ona na ćwiczeniu zachowań , które sprawiają nam trudności.

Andrew Salter wyróżnił sześć rodzajów umiejętności, których opanowanie może pomóc w zwalczaniu tych trudności. Są to:
* werbalna ekspresja uczuć,
* niewerbalna ekspresja uczuć,
* przeciwstawienie się komuś z kim się człowiek nie zgadza,
* atak, częste używanie zdań zaczynających się od „ja”,
* akceptowanie pochwał, chwalenie siebie,
* spontaniczność i zdolność do życia teraźniejszością.

Po przeprowadzeniu wielu badań okazało się, że ćwiczenie pojedynczych zachowań jest najskuteczniejszą metodą w pokonaniu problemów interpersonalnych. Rozwinęło się przekonanie, że zachowanie asertywne, to bardzo ważny element zdrowego życia. Zachowań asertywnych nie stosuje się przy każdej rozbieżności zdań. Nie ma takiej potrzeby.

Jak odmawiać?

Asertywna odmowa to wyraźne, stanowcze stwierdzenie, w którym występują trzy elementy: słowo nie, określenie czego nie zrobię i krótkie, prawdziwe uzasadnienie odmowy, bez usprawiedliwiania się (Hamer H., 1997). W wypowiedziach powinna znajdować się jasna informacja i słowo „nie”, np. „nie spotkam się dzisiaj z Tobą, bo jestem zmęczona”. Niestety często w życiu codziennym następuje zgoda na różne rzeczy w przekonaniu, że tak wypada. Istnieje obawa, że odmawiając może być się źle zrozumianym, że urazi się kogoś bliskiego, że będzie się odrzuconym. Często następuje zgoda na coś, czego nie chcemy, bo nie mamy wyćwiczonej umiejętności mówienia „nie”.

Problem asertywności wiąże się z również z wewnętrznym przekonaniem, z tym jak podchodzi się do życia. Asertywne zachowanie zaczyna się od asertywnego myślenia, łatwiej zachowywać się asertywnie, gdy się myśli też asertywnie.

Poniżej przedstawione są obszary, w których warto ćwiczyć zachowania asertywne.
1. Obrona swoich praw w sytuacjach społecznych, chodzi o sprawiedliwe traktowanie w kontaktach z drugim człowiekiem w instytucjach, szkołach, innych miejscach gdzie spotykamy się z drugim człowiekiem.
2. Inicjatywa w kontaktach towarzyskich, człowiek ma prawo być szczery i odsłaniać siebie w sytuacjach. Po prostu ma prawo do bycia sobą, takim jakim jest.
3. Asertywne przyjmowanie ocen, tych negatywnych i tych pozytywnych, jak radzić sobie z sytuacjami oceniania.
4. Reagowanie na krytykę i atak, asertywność w tym wypadku polega na weryfikowaniu faktów i zauważenia, co powinno podlegać krytyce.
5. Wyrażanie uczuć pozytywnych, wydaje się, że ten obszar jest bardzo istotny w relacjach z drugim człowiekiem o ile prostsze i piękniejsze byłoby życie, gdybyśmy umieli tak po prostu i zwyczajnie przekazywać pozytywne uczucia innym, nie byłoby tylu nieporozumień.
6. Wyrażanie własnych opinii i przekonań.
7. Wyrażanie uczuć negatywnych, np. wyrażanie gniewu, wielką sztuką jest wyrażanie go w sposób asertywny.

Dzięki asertywności wzmacniamy szacunek dla innych i dla samych siebie. Pozwalamy sobie na błędy, dostrzegamy sukcesy. Akceptujemy zmiany w sobie i innych. Zachowania asertywne pokazują naszą odrębność, ale nie atakują, nie obrażają drugiej osoby. Mogą zostać podsumowane następującym sformułowaniem:

Ja jestem w porządku i mam prawo być sobą.

Ty jesteś w porządku i masz prawo być sobą.

BIBLIOGRAFIA

1. Gilen T., 1998, Asertywność, Petit, Warszawa.
2. Hamer H., 1994, Klucz do efektywności nauczania, Veda, Warszawa.
3. Hamer H., 2001, Nie lubię słowa – asertywność, Charaktery, nr 3 marzec 2001, str. 57.
4. Hamer H., 1997, Rozwój przez wprowadzenie zmian, Warszawa.
5. Hare B., 1997, Bądź asertywny, tłumaczyła: I. Niciak, Wydawnictwo Ravi, Łódź.
6. Król-Fijewska M., 1993,  Trening Asertywności, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa.
7. Reber A., 2002, Słownik psychologii, pod redakcją naukową prof. dr hab. Idy Kurcz i prof. dr hab. Krystyny Skarżyńskiej. Wyd. I. Warszawa: Wydawnictwo Scholar
8. Stolarczyk B., 2010, Naucz ich, jak mają Cię traktować! Praktyczny podręcznik asertywności. Helion.