Wpływ rodziny na podejmowanie ról zawodowych i rodzinnych przez młode kobiety

Alicja Kulesz-Kona

Wpływ rodziny na podejmowanie ról zawodowych i rodzinnych przez młode kobiety

            W ostatnich latach w Polsce dokonały się ogromne przemiany społeczne. Wpłynęły one na rodzinę i wizerunek kobiety jako matki i żony. Dla współczesnych kobiet małżeństwo przestało być tak ważne jak kiedyś, straciło znaczenie. Wzrasta ilość osób żyjących samotnie. Bycie samotną kobietą ma wiele przyczyn. Dopatruje się ich w: zaburzeniach rozwojowych wieku dziecięcego, nieprawidłowych postawach rodzicielskich wobec dzieci, deficycie więzi
i przywiązania, nieprawidłowych wzorcach relacji interpersonalnych, internalizacji nieprawidłowych schematów poznawczych, dotyczących ról społecznych i funkcjonowania małżeństwa. Większość naukowców zgadza się z poglądem, że szybkie przemiany społeczne izolują od siebie ludzi, pozbawiają ich bliskich kontaktów i przyczyniają się do rozpowszechniania zjawiska ludzi żyjących samotnie. Dodatkowo, decydowanie się na życie bez stałego partnera ma swoje źródła w zmianach obyczajowości. Obecnie kobiety często rezygnują z pełnienia tradycyjnych ról. Coraz więcej kobiet chce żyć niezależnie, robić karierę i odnosić sukcesy. Czy jednak w obliczu tych przemian, wybór życia w pojedynkę jest indywidualną decyzją, czy jest związana z czynnikami rodzinnymi?

Każdy człowiek przychodzi na świat w określonej rodzinie, w środowisku, w którym tkwią najważniejsze możliwości wszechstronnego rozwoju człowieka. W rodzinie występuje ważny, utrwalony przez tradycję podział ról takich jak rola matki, ojca, córki, siostry itp. Stosunki między rodzicami są źródłem informacji jak dorosłe osoby odnoszą się do siebie
i innych. Klimat rodziny, w której jednostka wyrasta, postawy jakie preferują rodzice, a także sposób, w jaki pełnią swoje role, stają się wzorcami, które każdy członek rodziny przyswaja albo odrzuca. Wpływ rodziny jest najsilniejszy we wczesnych stadiach rozwoju, to jest
w okresie dzieciństwa, czasami jej oddziaływanie jest tak silne, że trwa do końca życia.

Pierwszym etapem wejścia w życie dorosłe jest opuszczenie domu rodzinnego. Wiąże się z nabieraniem dystansu emocjonalnego do swoich rodziców przy jednoczesnym dalszym wypełnianiu ról syna czy córki (Bee H., 2004). Jednym z bardzo ważnych i głównych zadań życiowych jest wybór partnera, małżonka i zawarcie związku małżeńskiego. Kobieta wkracza w nową rolę społeczną – rolę partnerki lub współmałżonki. W dzisiejszych czasach, wybór partnera jest samodzielną decyzją i wiąże się z odwzajemnieniem uczucia, jak również wzięciem odpowiedzialności za drugiego człowieka. Stworzenie dobranego i udanego związku zależy w dużej mierze od przywiązania w dzieciństwie do rodziców, szczególnie do matki, które stanowi podstawę do tworzenia późniejszych stosunków z innymi ludźmi.

            Badania nad podjęciem roli rodzicielskiej prowadziła J. Wojciechowska, która zauważa istotną zależność między sposobem realizacji ról rodzicielskich a wzorami socjalizacji pierwotnej wyniesionymi z domu. W wyniku przemian społeczna – kulturowych dokonujących się w Polsce, można obserwować odrzucenie lub przesunięcie w czasie momentu podjęcia tych ról. Warunki, w jakich żyje współczesna rodzina są determinowane przemianami zachodzącymi w naszym kraju. Można zaobserwować brak ciągłości przekazów kulturowych dotyczących wzorów ról, w tym ról rodzicielskich. Współcześni rodzice podlegali socjalizacji w zupełnie innych warunkach aniżeli pokolenia poprzednie. Podjęcie roli rodzicielskiej rozpoczyna się często nie w okresie wczesnej dorosłości, ale w środkowej, jeśli w ogóle ma miejsce. Decyzja stania się rodzicem staje się dość trudna, a staje się jeszcze trudniejsza, gdy proces edukacji, podnoszenia zawodowych kwalifikacji, odnalezienia się w roli pracownika czy znalezienia pracy przyciągają się w czasie (Ziółkowska B., 2005). Obserwuje się dzisiaj nowy trend demograficzny – „pełne gniazdo” – młodzi, którzy pozostają w domu rodzinnym. Przyczynami takiej sytuacji są trudności finansowe oraz trwające kształcenie, to wszystko powoduje opóźniane małżeństwa.

Ważnym elementem środowiska rodzinnego jest struktura rodziny. Dziecko powinno mieć matkę i ojca dbających o zapewnienie mu prawidłowych warunków rozwoju. W rodzinie pełnej jednostka ma dwa wzory osobowe rodziców, dzięki temu możliwe jest zdobywanie przygotowania do późniejszych ról społecznych, takich jak: role kobiety i mężczyzny, żony
i matki, męża i ojca. Obecność dwóch wzorców ułatwia przyswajanie typu zachowań odpowiadającego płci. W tradycyjnej strukturze rodziny matka otacza dziecko ciepłem, serdecznością i troską. Udowodniono, że przywiązanie dziecka do matki ma znaczący wpływ na późniejszą zdolność do wchodzenia w związki emocjonalne z innymi ludźmi. Badania
J. Bowlby’ego (1980, za: Bee H., 2004) nad więzią dziecka z matką pokazują jak ważne jest zapewnienie niemowlęciu poczucia bezpieczeństwa, zaufania, opieki i miłości ze strony matki. Brak opieki powoduje niewykształcenie się u dziecka poczucia przynależności i zakorzenienia. Nie odczuwając potrzeby przynależności jako osoba dorosła jednostka unika bliskich kontaktów, co powoduje izolowanie się od otoczenia. Pod wpływem przekazów otrzymanych w dzieciństwie kształtuje się przekonanie, że uczucia szybko ustają, a bliskość jest zagrożeniem. Osoby te są pełne nieufności do innych i u siebie, boją się, że zostaną opuszczone. Efektem niewykształcenia się poprawnej więzi mogą być problemy ze znalezieniem partnera życiowego, a nawet nie wchodzenie w rolę żony, a co za tym idzie matki.

            Czuła i dobra matka daje dziecku większą pewność siebie, samoakceptację, poczucie wartości. Nieczuła matka przyczynia się do rozwinięcia przeświadczenia, że jest osobą niegodną miłości, szacunku, zaufania.

            Ojcowie w istotni sposób wpływają na rozwój ról płciowych swoich córek. Od relacji
z ojcem i jego akceptacji zależy poczucie własnej wartości, samookreślenie, zadowolenie
z kobiecości i seksualności. Jeśli ze strony ojca zabraknie akceptacji, szczególnie w okresie dorastania, może zostać zaburzony proces tworzenia się tożsamości płciowej. Kobiety pozbawione ojcowskiego wsparcia i ojcowskiej przychylności, mogą nie poczuć się w pełni kobietami, nie nawiążą bliskich relacji z innymi mężczyznami. „Będą rozdarte między możliwościami dawanymi im przez emancypację a ograniczeniami narzuconymi przez tradycyjne rozumianą rolę kobiety” (Wojciechowska J., 2005., s.20).

            W życiu rodzinnym ojciec prezentuje postawę stanowczości i konsekwencji. Związek ojca z dzieckiem wpływa na formowanie się tzw. porządku świata. Dzięki ojcu przyswajany jest system norm etycznych, kar i nagród, hierarchii wartości, postawy i zachowania akceptowane społecznie (Jóźwik B., 2005). Dlatego dzieci, które pozbawione są opieki ojcowskiej może charakteryzować zwiększony poziom lęku i niepewność w kontaktach międzyludzkich. K. Pospiszyl powołuje się na badania, które ujawniają szczególną rolę pozytywnego kontaktu z ojcem, w powstawaniu odpowiedniej (a więc nie słabej lub błędnej) samooceny. Dotyczy to zarówno chłopców, jak i dziewcząt. Badania postaw rodzicielskich jednoznacznie wskazują, że niezwykle ważne jest, z jakimi postaciami męskimi mogli się identyfikować obecni rodzice. Okazuje się, że mężczyźni, którzy mają prawidłowe postawy wobec dzieci, opisują zachowania własnych ojców w kategoriach akceptacji. Swoich ojców pamiętają jako zainteresowanych sprawami syna, okazujących przyjaźń, skłonnych do wybaczenia i uznających prawa dziecka (Pospiszyl K., 1980).

Bibliografia:

1. Bee H. (2004) Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Zysk i S-ka.

2. Jóźwik B. (2015) Rodzinne mity, delegacje i narracje. https://charaktery.eu/ 04.11.2015.

3. Wojciechowska J. (2005) Córki i ich ojcowie. Charaktery nr 7.

4. Ziółkowska B. (2005) Okres wczesnej dorosłości. Jak rozpoznać potencjał młodych dorosłych. W: A. I. Brzezińska (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.